Op. Dr. Metin YANIK

Üroloji Uzmanı

Maltepe Özel Bölge Hastanesi

Tel: 0216 441 20 20

ÜRİNER SİSTEM İDRAR YOLLARI, TAŞ HASTALIKLARI VE ÖNLEMİ

Vücudumuzdaki taş hastalığı ile ilgili sebeplere şöyle bir bakacak olursak (epidemiyolojik) çalışmalar taş oluşumunda iki ayrı grup faktörün sorumlu olabileceğini göstermiştir. Ailesel geçiş (heredite), yaş ve cinsiyet gibi kişiye ait özellikler iç sebepleri oluştururken, coğrafi konum, iklim özellikleri diyet alışkınlıkları ve sosyo-ekonomik durum dış faktörlerdir.

IRK-HEREDİTE (genetik geçiş), Taş hastalarının ailelerinde değişik serilerde %12.5 ile %37 arasında değişen üriner sistem taş hikayesi mevcuttur.

YAŞ-CİNSİYET; Başladığı yaş esas alınacak olursa, hastalık yirmili yaşlarda başlamakta ve başlangıç yaşı giderek azalmaktadır. Üriner sistem taş hastalığı üç erkeğe karşılık bir kadında görülmektedir. Çocuklarda ise her iki cinste aynı oranda görülmektedir. Kadınlarda az görülmesinin sebebi idrardan atılan sitrat miktarının fazla olması ve bunun da taş oluşmasını önlediği tespit edilmiştir.

COĞRAFİ DAĞILIM; Taş hastalığının ülkemizde daha sık görüldüğü şu bölgeler tespit edilmiş   Akdeniz, Karadeniz ve Güneydoğu illerinde fazla görülmektedir.

İKLİM; İklim ve çevre ısının taş hastalığı üzerine etkileri de ayrıntılı olarak araştırılmıştır. Sıcak iklim de yaşamanın bir risk faktörü oluşturduğu kesindir. Sıcağın yüksek olduğu yerlerde ve yaz mevsimlerinde daha fazla görülmektedir. Güneş ışınlarına fazla maruz kalmanın bağırsaktan kalsiyum emilişini ve idrarda kalsiyum atılımını arttırdığı bildirilmiştir. Bunlarda taş oluşumuna sebep olmaktadır. Sıcak iklimde ter ve su kaybı, idrar kansantrasyonunun yükselmesine ve idrar miktarının azalmasına sebep olur. Bu durumda idrar asiditesi arttığı gibi idrar içindeki taş oluşturan maddelerin yoğunluğu artmakta ve taş oluşumuna eğilimi arttırmaktadır.

Su alımı da çok önemlidir. Fazla miktarda su alımı idrar miktarını arttırarak taş yapımına olan eğilimi azaltır.

BESLENME; Taş hastalığının dünyada artmasının protein ve karbonhidrattan zengin, liften fakir beslenme sonucu olabileceği düşülmektedir. Şekerin fazla alınmasının idrar yollarına taş hastalığının oluşmasına neden olur. Hayvani proteinden zengin gıdalarla beslenenler idrarda taş oluşmasına sebep olan bazı maddelerin artmasına neden olur, bu da taş oluşturur. Alkol alımı ile de taş oluştuğu tespit edilmemiştir.

MESLEK; Taş oluşumunda mesleğinde önemi vardır. Büro hizmeti yapan veya yüksek ısıda çalışanlarda daha yüksek oranda görülürken aktif görevi olanlarda, tarım işçilerinde daha az rastlanır. Diyet, genetik geçiş ve aktivite birbirini tamamlayan olaylardır.

ÜRİNER SİSTEM DE (İDRAR YOLLARI) TAŞ OLUŞUMUNU ÖNLEME;

İlk kez taş oluşturanlarda ileride taş oluşumunu önlemenin temel yolu ilk taş alındıktan sonra gece-gündüz sıvı alımının arttırılmasıdır. Diyet düzenlemesine genellikle gerek yoktur, ama kalsiyumdan zengin yiyeceklerin aşırı tüketilmemesi mantıklıdır. İdrar miktarının arttırılması tekrarlayan taşların önlenmesinde en basit tedbirdir. Hastalara günlük idrar miktarını 2-2,5 litreye çıkaracak kadar sıvı almaları öğütlenir. Bu ortalama günlük aktivite göz önüne alınarak en azından 2 ya da 3 litre günlük olarak sıvı alınmalıdır.

ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞI OLANLARA DİYET ÖNERİLERİ İSE ŞUNLARDIR:

-Minimum sıvı alımı günlük 2,5 litre

-Düşük sodyum (tuz) alımı

-Kırmızı et tüketiminin orta derecede kısıtlanması

-Oksalattan zengin yiyeceklerin kısıtlanması (ıspanak, pancar, çay, fıstık, kakao tozu

-Turunçgil alımının arttırılması

-Süt ürünlerinin orta derecede kısıtlanması

-Rafine şekerlerin sınırlandırılması

-Balıkyağı tüketiminin arttırılması.