Prof. Dr. Osman Akdemir 

Maltepe Özel Bölge Hastanesi

Kardiyoloji Bölümü

Tel: 0216 441 20 20

SESSİZ KATİL: HAVA KİRLİLİĞİ

Damar sertliği ve bunun neden olduğu kalp & amp; damar hastalıkları söz konusu olduğunda yüksek kolesterol, sigara, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, şişmanlık üzerinde en çok konuştuğumuz risk faktörleri. Modern toplum bilinçlenerek ölüm nedenleri sıralamasında en başta yer alan kalp krizlerinden ve felçlerden korunmaya çalışıyor.

Sigara kısıtlanmaya çalışılıyor. Kolesterol ilaçları tartışması bitmek bilmiyor. Sağlıklı beslenme, zayıflama taktikleri basının güncel konusu haline geliyor. Sofralardan tuzluklar kaldırılıyor. Spor salonlarının sayısı giderek artıyor.

Ne var ki bu hastalıkların zemininde yatan damar sertliğine neden olan, daha açık bir anlatımla damarlarımızın iç cidarları için zehir niteliğinde olan maddeler yalnızca gıdalarla aldıklarımız, kan tahlillerinde ölçtüklerimiz ya da sigara dumanında bulunanlardan ibaret değil. Büyük ölçüde sağlıksız kentleşmenin ve kullandığımız yakıtların neden olduğu hava kirliliğinin önemli bir halk sağlığı sorunu olduğu, kirli havadaki parçacık maddelerin, kanserojen kimyasalların, civa, kurşun, kadmiyum gibi ağır metallerin cilt ve akciğer hastalıklarına yol açtığı, bazı kanserler için risk teşkil ettiği uzun zamandır biliniyor.

Son yıllarda yapılan çalışmalardan anlıyoruz ki, hava kirliliğinin olumsuz etkileri bunlarla sınırlı değil. Kalbimiz ve damarlarımız soluduğumuz havadaki özellikle arsenik, kadmiyum, kurşun gibi ağır metallere maruz kalma durumundan olumsuz etkileniyorlar. Bu maddeler hem damar sertliğini başlatabiliyor, hem de mevcut bir kalp & amp; damar hastalığı varsa bunu ağırlaştırabiliyor, ölüme yol açma olasılığını arttırıyorlar. Üstelik bu zararlı etkilere hava kirliliği ölçümlerinde nispeten kabul edilebilir sonuçlar elde edilen bölgelerde bile rastlanabiliyor. Düşük derece bir risk dahi söz konusu olsa tüm bölge halkının maruz kaldığı bu tarz bir zararlı etki önemli toplum sağlığı sorunu haline gelebiliyor.

Kirli havayı kısa süre solumak dahi sağlık açısından riskli. Yapılan çalışmalar daha ilk saatlerde solunumda, tansiyonda, pıhtılaşma sisteminde, damarların kasılma-gevşeme işlevlerinde bozulmalar görüldüğünü, kalp krizi, felç, kalp yetersizliği, tehlikeli kalp ritmi bozulmaları ve ölüm olasılıklarının arttığını gösteriyor. Kirli hava parçacıklarının kapalı yaşam mekânlarına geçmeleriyle birlikte evlerde, iş yerlerinde, okullarda dahi zararlı etkileri

gelişebiliyor. Öyle ki bunu önleyen hava filtrelerinin, temizleyicilerinin, arıtıcılarının solunum ve kalp & amp; damar sistemlerini bu zararlı etkilerden koruyabildiğine dair bulgular mevcut.

Türkiye hava kirliliğinin öncelikli toplum sağlığı sorunu olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın bu yıl yayınladığı Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu'na göre 81 ilimizin 27'sinde hava kirliliği en önemli çevre sorunu. Bunun başlıca kaynakları evsel ısınma, imalat sanayi işletmeleri,

karayolu trafiği, diğer sanayi işletmeleri ve termik santraller olarak sıralanıyor. Kömür yardımı adı altında kalitesiz kömür kullanımının teşvik edilmesi, kent alanlarının kontrolsüzce imara açılması, toplu taşımanın beklenen düzeye ulaşamamış olması, kirlilik ölçümü sistemlerinin yetersiz oluşu hava kirliliğinin önemli nedenleri arasında yer alıyor. Çevre Mühendisleri Odası'nın yayınlamış olduğu Hava Kirliliği Raporu'nda kentsel dönüşümlerin hava

kirliliğini çözme odaklı yürütülmesi, hava koridorlarının önüne bina yapımının engellenmesi, ölçüm yöntemlerinin geliştirilmesi, kömür yerine doğal gaz kullanımını özendirecek teşviklerin gündeme gelmesi, ulaşımda toplu taşımanın ön plana çıkması, kent merkezlerine araç girişinin kısıtlanması, çocuklar, yaşlılar ve hamilelerin hava kirliliğinin yoğun olduğu saatlerde sokağa çıkmamaları, yerleşim alanları ile sanayi alanı arasında yeşil kuşaklar oluşturulması, konutlarda izolasyon tekniklerinin uygulanması, kalitesiz kömür kullanımına dair denetimlerin arttırılması, trafikten kaynaklı emisyonların azaltımı için yeşil dalga ve akıllı sinyalizasyon sistemlerinin yaygınlaştırılması önerileri yer alıyor.

Avrupa Çevre Ajansı verilerine göre, Türkiye'deki kentsel nüfusun yüzde 97'si sağlıksız seviyelerde parçacık maddeye maruz kalmakta. Hava kirliliğine maruz kalan kitle göz önünde bulundurulduğunda, sigarayla ya da uyuşturucuyla mücadele için gösterilen çabadan belki daha fazlasının bu hayati önem taşıyan sorunun çözümüne sarf edilmesi gerekiyor.

Not: Bu makalem daha Medya Günlüğü’nde yayınlanmıştır.

Prof. Dr. Osman Akdemir, Kimdir:

Tıp doktoru; kardiyoloji profesörü. Yazmış olduğu dört kitap bölümü ve uluslararası & amp; ulusal dergilerde yayınlanmış çok sayıda araştırması bulunuyor. 2015 yılından bu yana Medya Günlüğü'ndeki Beyaz Önlük köşesinde koruyucu kalp & amp; damar sağlığıyla ilgili makalelerinin yanı sıra, Dikiz Aynası köşesinde tarihle tıbbın kesiştiği geçmişten öyküleri ve mektupları yayınlanıyor.